دیه یا خون بها از قوانین اسلام است و بر اساس تعاریف فقهی، مال یا پولی است که به سبب کشتن انسان یا نقص عضو به کسی که صدمه دیدهاست یا به بازماندگان او پرداخت میشود؛ و در تعریف حقوقی، کیفر نقدی است که از مجرم به نفع مجنی علیه یا قائم مقام او گرفته شود؛ و میزان آن از سوی شارع (دادگاه) برای جنایت تعیین شدهاست.
چهار ماه قمری ذی القعده، ذیالحجه، محرم و رجب ماههای حرام هستند. در این چهار ماه - بهجز برای دفاع - جنگ کنار گذاشته میشود و دیه افزایش و این افزایش صرفاً نسبت به دیه فوت است و نسبت به دیه اعضای بدن همان هست که شرع تعیین نموده و شامل تغلیظ، حتی اگر چندین برابر دیه فوت باشد نمیگردد. هدف از این کار ایجاد امنیت برای افرادی است که میخواهند به حج بروند یا تجارت کنند و به سلامت به شهر خود برگردند. این سنت، از قبل از اسلام به جا مانده است.
بر اساس قانون مجازات اسلامی، دیه بر ۴ قسم مختلف تقسیمبندی شده است که در ادامه به صورت خلاصه، به هر کدام از آنها اشاره میکنیم:
دیه قتل: برای قتل نفس غیر عمد در نظر گرفته میشود و برابر با دیه کامل انسان است.
دیه منافع اعضاء: این دیه برای مواقعی در نظر گرفته میشود که یکی از حواس پنجگانه بدن انسان بر اثر عمل مجرمانه فرد خاطی، از کار افتاده باشند. (ممکن است در این مواقع، عضو بدن آسیبی ندیده و سالم باشد. برای مثال ممکن است چشمها از نظر ظاهری بی عیب باشند، اما فرد بینایی خود را از دست داده باشد.
دیه جراحت: برای مواقعی در نظر گرفته میشود که بر اثر عمل مجرمانه فرد خاطی، جراحتی در بدن یک فرد دیگر ایجاد شده باشد.
دیه اعضای بدن: برای از بین رفتن یکی از اعضا در بدن فرد آسیب دیده، در نظر گرفته میشود.